Islamski učenjaci se po pitanju počinjanja vremena džume namaza dijele na tri mišljenja. Mi ćemo spomenuti dva stava sa njihovim dokazima i izabrati ono što je jače, inšaAllah.
1. Oni koji smatraju da vrijeme džume namaza je vrijeme Bajram namaza i Duha namaza (kada sunce odskoči za visinu koplja tj. 20-25 minuta nakon izlaska sunca)
2. Oni koji kažu da je vrijeme džume namaza ujedno vrijeme podne namaza (počinje od Zevala- kada Sunce nakon što je bilo na polovini neba krene malo udesno)
- Prvo mišljenje zastupa Imam Ahmed, Ishak ibn Rahavejh i drugi. A to se prenosi i od Abdullaha ibn Mes'uda, Muavije ibn Ebi Sufjana, Džabira, Se'ida, Mudžahida, Ataa i drugih što ćemo spomenut u nastavku teksta.
Upitan Imam Ahmed o vremenu džume namaza pa je rekao:
ان صلى قبل الزَّوَال فَلَا بَأْس
-"Ako klanja prije podne, nema smetnje." (pogledaj مسائل الإمام أحمد , rivajet od njegova sina Abdullaha, 125.str.)
Ishak ibn Rahavejh nakon što je naveo ovaj govor Imama Ahmeda veli:
والمذهب: أن أول وقت صلاة الجمعة هو أول وقت صلاة العيد. وهذا ما عليه أكثر الأصحاب.
-"I stav mezheba je: Prvo vrijeme džume namaza je prvo vrijeme Bajram namaza. Na ovome su većina pripadnika mezheba." (Mesailul-Imam Ahmed, 2/883)
Muhammed ibn Ibrahim Et-Tuvejdžiri veli:
وقت صلاة الجمعة الأفضل: بعد زوال الشمس إلى آخر وقت صلاة الظهر، وتجوز قبل الزوال.
-"Preferirajuće vrijeme džume namaza: Nakon nastupanja podne namaza sve do njegovog zadnjeg vremena. A dozvoljeno je (džumu obaviti) i prije podne." (pogledaj مختصر الفقه الإسلامي في ضوء القرآن والسنة 519.strana i djelo Mevsu'atul-Fikh el-Islami, 2/548)
Dokazi za ovo (prvo) mišljenje:
1. Od Seleme ibnul-Ekve'a se prenosi da je rekao:
كُنَّا نُصَلِّي مَعَ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الجُمُعَةَ ثُمَّ نَنْصَرِفُ، وَلَيْسَ لِلْحِيطَانِ ظِلٌّ نَسْتَظِلُّ فِيهِ
-"Klanjali bismo sa Resulom, sallallahu alejhi ve sellem, džumu namaz pa bismo odlazili a zidovi nebi imali hlada (sjenku) da se u njemu sklonimo." (Muttefekun alejh)
To jest; nakon što završimo džumu bilo bi vrijeme podne namaza kada je Sunce na polovinu neba i tada predmeti skoro da nemaju sjenku i nigdje skoro da nema hlada gdje se čovjek može skloniti. (pogledaj سبل السلام 1/398)
Ovo ukazuje da su požurivali sa džumom i da je nisu odlagali a nije jasan dokaz da su je klanjali prije nastupa podne namaza. (pogledaj شرح النووي على صحيح مسلم 6/397)
2. Prenosi se od Abdullaha ibn Sidana es-Sulemija da je rekao:
شَهِدْتُ الْجُمُعَةَ مَعَ أَبِي بَكْرٍ فَكَانَتْ خُطْبَتُهُ وَصَلاَتُهُ قَبْل نِصْفِ النَّهَارِ ، ثم شهدنا مع عمر فكانت خطبته وصلاته إلى أن أقول: انتصف النهار، ثم شهدنا مع عثمان فكانت صلاته وخطبته إلى أن أقول: زال النهار، فما رأيت أحداً عَابَ ذلك ولا أنكره
-"Prisustvovao sam hutbi Ebu Bekra, radijallahu anhu, pa je njegova hutba i namaz bili prije polovine dana. Zatim sam prisustvovao hutbi Omera, radijallahu anhu, pa je hutba i namaz bila dok se kaže: pola je dana. Zatim sam prisustvovao hutbi Osmana pa bi hutba i namaz trajali dok se ne kaže: prošlo je pola dana. Pa nisam vidio da je to iko osudio ili negirao." (Musannef ibn Ebi Šjbe 5132, Fethul-Bari 8/172, Nejlul-Evtar 1231, pogledaj i شرح أبي داود للعيني 4/399 i drugi)
Ibn Kudame el-Makdisi ovo smatra idžmaom – koncenzusom, jer se ovome niko nije usprotivio. (المغني لابن قدامة 2/264)
Ibn Hadžer el-Askelani nakon spominjanja ovog hadisa spominje govor Imama Buharije i Ibn Munzira koji su smatrali da ovaj hadis nije vjerodostojan. (pogledaj فتح الباري 8/173)
Tako da ova predaja ne može poslužiti kao dokaz međutim oni koji njome dokazuju smatraju je vjerodostojnom.
3. Prenosi Ibn Ebi Šejbe u svome 'Musannefu' u poglavlju 'O onima koji su Kajlulu (podnevni odmor) obavljali nakon džume i govorili da je ona (džuma) na početku dana' (1/444-445) da su ovog stava bili:
Abdullah ibn Mes'ud. (br.5134)
Enesa ibn Malika. (br.5124, pogledaj Buhari br.hadisa 905)
Sehla ibn Sa'da. (br.5122, pogledaj i Buhari 938, Muslim 859)
Ebu Seleme. (br.5129)
Sa'd el-Ensari. (br.5123)
Muavija. (br.5135)
Mudžahid. (br.5131)
Ata. (br.5133)
Džabir ibn Abdullah. (Muslim, 858)
Ibn Kutejbe je rekao da se Kajlula ne naziva Kajlulom ako bude nakon podneva (dakle, ona biva prije podne). وَلَا قَائِلَةٌ بَعْدَ الزَّوَالِ. (pogledaj Mugni od Ibn Kudame, 2/264)
A vidimo da su svi spominjali da su prvo klanjali džumu pa obavljali kajlulu što dokazuje da su džumu klanjali prije podneva.
Dok Ibn Hadžer smatra da se ove predaje odnose na to da su oni petkom radili suprotno od onoga što su inače imali običaj a to je da odmaraju (kajlula) prije podne a petkom bi to odlagali za vrijeme nakon džume namaza. Tako da u tome nema jasnog dokaza da su džumu klanjali prije nastupanja podnevskog vremena. (Fethul-Bari, 2/387)
Tako da ni u ovome nemamo jasan dokaz.
4. Također svoj stav temelje na hadisu da je džuma praznik ('id – bajram). Pa tako smatraju da je vrijeme džume namaza isto kao vrijeme bajram namaza.
Prenosi se da je Ata govorio:
كُلُّ عِيدٍ حِينَ يَمْتَدُّ الضُّحَى الْجُمُعَةُ وَالْأَضْحَى وَالْفِطْرُ
-"Svaki bajram je nakon što nastupi Duha (vrijeme kada Sunce izađe i odskoči za jedno koplje tj.20-25 min); Džuma, Kurbanski i Ramazanski bajram." (Šerhus-Sunne od Begavija 4/224, Ebu Davud sa komentarom od Šuajba Arnauta kod hadisa br.1073, Umdetul-Kari' komentar na Sahihul-Buhari 6/201 i drugi)
A Abdullah ibn Mes'ud je govorio:
مَا كَانَ عِيدٌ إلَّا فِي أَوَّلِ النَّهَارِ
-"Nije bajram (cilja obavljanje namaza) osim na početku dana." (Umdetul-Kari' komentar na Sahihul-Buhari 6/201)
Da bi Bedrud-Din el-Ajni (pisac ovog komentara na Buharijev Sahih) nakon ove predaje od Ibn Mes'uda rekao da su neki Hanbelije rekli: S obzirom da je džuma nazvata bajramom vrijeme ova dva namaza je isti. Međutim nije obaveza da se iz samog nazivanja džume bajramom ona poklapa sa svim propisima bajrama. Tako na primjer zabranjeno je postiti dan bajrama u svakoj situaciji bilo da si postio dan prije ili ćeš postiti dan poslije dok petkom nije zabranjeno postiti. (Ibid)
5. Prenosi se od Abdullaha Ibn Mes'uda i Muavije da su klanjali džumu u vrijeme Duha namaza. To bilježi Ibn Ebi Šejbe kako smo to spomenuli pod dokazom broj 3.
صلى الجمعة ضحى
To spominje Ibn Hadžer i kaže da su ove predaje slabe i da sam Ibn Ebi Šejbe bilježi ono što se ovome suprostavlja (Fethul-Bari, 2/387) a što ćemo spomenuti kod navođenja dokaza drugog mišljenja.
- Dok je drugi stav mišljenje džumhura-većine islamskih učenjaka od Hanefija, Šafija, Malikija i drugih.
Dokazi onih koji smatraju da je vrijeme džume isto kao i vrijeme podne namaza.
1. Od Enesa Ibn Malika se prenosi da je rekao:
أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يُصَلِّي الجُمُعَةَ حِينَ تَمِيلُ الشَّمْسُ
-"Zaista je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, klanjao džumu nakon što bi se Sunce nagnulo (krenulo sa sredine prema Zapadu – tada počinje vakat podne nemaza)." (Buhari, 904)
2. Od Seleme ibnul-Ekve'a se prenosi da je rekao:
كُنَّا نُجَمِّعُ مَعَ النَّبِيِّ - صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ - إذَا زَالَتْ الشَّمْسُ، ثُمَّ نَرْجِعُ نَتْبَعُ الْفَيْءَ
-"Klanjali bismo sa Vjerovjesnikom, sallallahu alejhi ve sellem, džumu namaz kada bi se Sunce nagnulo (krenulo sa sredine prema Zapadu) pa bismo se vraćali i tražili hlad (da se u njemu sklonimo)." (Muslim, 860)
3. Od Džabira ibn Abdullaha se prenosi da je rekao, nakon što je bio upitan kada je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, klanjao džumu:
كَانَ يُصَلِّي، ثُمَّ نَذْهَبُ إِلَى جِمَالِنَا فَنُرِيحُهَا». زَادَ عَبْدُ اللهِ فِي حَدِيثِهِ: حِينَ تَزُولُ الشَّمْسُ
-" Klanjao bi, a zatim smo odlazili svojim devama i oslobađali ih tereta (izvlačenja vode iz bunara)." A Abdullah (sin Džabira) dodaje: "Nakon Polovine dana." (Muslim, 858)
4. Imam Buhari je naslovio jedno od poglavlja u svome Sahihu باب وقت الجمعة إذا زالت الشمس Poglavlje da je vrijeme džume nakon naginjanja Sunca.
Ibn Hadžer u komentaru ovih riječi Imama Buharije veli da Buhari jasno spomenuo svoj stav i pored toga što postoji razilaženje među ulemom jer je dokaze onih koji govore drugačije smatrao slabim.
A nakon toga je spomenuo predaje od Suvejda ibn Gafele da je klanjao sa Ebu Bekrom i Omerom džumu namaz nakon podneva. I kaže: "Lanac prenosilaca je jak." (Fethul-Bari, 2/387)
5. Imam Malik bilježi sa Sahih – vjerodostojnim lancem prenosilaca da je Omer, radijallahu anhu, izlazio na džumu namaz nakon podneva. (Muvetta, br.13 a u nekim izdanjima br.17)
To se prenosi i od Alije, radijallahu anhu. (Ma'rifetus-Suneni vel-Asar, Bejheki od Ebu Ishaka 6386 – Sahih. Ibn Ebi Šejbe u Musannefu od Amra ibn Mervana a on od svoga oca, br.5139)
6. Prenosi Ibn Ebi Šejbe od Simaka ibn Harba da je rekao:
كَانَ النُّعْمَانُ بْنُ بَشِيرٍ يُصَلِّي الْجُمُعَةَ بَعْدَمَا تَزُولُ الشَّمْسُ
-"Nu'man ibn Bešir bi klanjao džumu nakon što bi Sunce prošlo polovinu neba." (Musannef, 5145 – sened Sahih)
A Nu'man je bio namjesnik Kufe na početku hilafeta Jezida ibn Muavije.
- Ispravnije mišljenje:
Pored razilaženja i spomenutih stavova, te dokaza koje smo naveli kao izlaženje iz svega toga šejh Usemin u djelu Serhul-Mumti' (5/42) i šejh Ibn Baz (Salatul-Džumu'ati, Se'id el-Kahtani, str.99) spominju da je bolje klanjati džumu u vremenu podne namaza i tako izaći iz svih razilaženja i sumnji.
A Allah najbolje zna.
Odgovorio : prof. Ifet Zukorlić
0 comments: